Wielu ludziom rzeźbienie w drewnie kojarzy się z dawnym rzemiosłem, którego tajniki giną pośród wielu współczesnych technologii. Jednak mimo rozwoju techniki jest ono ciągle popularnym hobby. W naszym artykule radzimy, jak stawiać pierwsze kroki w snycerstwie, a także jakie materiały i narzędzia wybrać. Zatem do dzieła!
Wielu ludziom rzeźbienie w drewnie kojarzy się z dawnym rzemiosłem, którego tajniki giną pośród wielu współczesnych technologii. Jednak mimo rozwoju techniki jest ono ciągle popularnym hobby. W naszym artykule radzimy, jak stawiać pierwsze kroki w snycerstwie, a także jakie materiały i narzędzia wybrać. Zatem do dzieła!
Co to jest snycerstwo?
Zanim przejdziemy do omówienia tematu, wyjaśnijmy definicję snycerstwa, która może wydawać się nieco tajemnicza. Jest ono jednym z najstarszych, znanych od zarania dziejów rodzajów rzemiosła artystycznego i obejmuje rzeźbienie w drewnie. Choć jego początki szacuje się na górny paleolit, rozwój nabrał tempa później (starożytność/wczesne średniowiecze), aby w pełni rozkwitnąć w epoce gotyku i baroku. Dzieła snycerzy służyły przeważnie jako wyposażenie kościołów: krucyfiksy, płaskorzeźby, ołtarze, konfesjonały, ambony itp. Niektóre z nich przeszły do historii jako wybitne dzieła sztuki, np. Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie. Snycerstwo w drewnie często kojarzy się ze sztuką ludową i artystami-samoukami, ponieważ wielu z nich specjalizowało się w tej dziedzinie rzemiosła.
Wydawać by się mogło, że współcześnie opisywana sztuka zaginęła, ale wręcz przeciwnie. Rzeźbienie w drewnie nadal wykorzystuje się w produkcji wyposażenia. Użytkownicy ceniący niepowtarzalne, ręcznie wykonywane produkty, takie jak meble, schody czy drzwi, zlecają zamówienia właśnie specjalistom kultywującym dawny fach.
Nauka rzeźbienia w drewnie – podstawy
Jeśli chcesz zająć się snycerstwem, najlepiej zacząć je poznawać od podstaw. W naszym artykule przedstawiamy garść praktycznych informacji, które pomogą rozpocząć Ci przygodę z nowym hobby. Podpowiemy m.in. jakie drewno do rzeźbienia nadaje się najlepiej, a także przedstawimy niezbędne dłuta i narzędzia traserskie.
Dla kogo jest snycerstwo w drewnie?
Jak w każdym rzemiośle, także tutaj konieczne są zdolności manualne. Obrabiając i dekorując drewno, trzeba również wykazywać się sporą cierpliwością. Nie chodzi tu jednak o samą precyzję, ale również czynnik niezależny, czyli specyfikę drewna – np. proces suszenia może zajmować dużo czasu. Pamiętaj, że im więcej godzin czy dni poświęcisz swojej rzeźbie, tym uzyskasz bardziej satysfakcjonujący i piękniejszy efekt.
Jak przygotować się do pracy?
Niezależnie czy w swoim warsztacie decydujesz się na szlifowanie drewna, czy obróbkę metalowej blachy, musisz bezwzględnie pamiętać o bezpieczeństwie. Narzędzia snycerskie także mogą być niebezpieczne. Dlatego zawsze trzeba kierować się kilkoma podstawowymi zasadami:
- Pracuj zawsze ostrym nożem – tępym narzędziem łatwiej jest się skaleczyć.
- Zakładaj rękawicę roboczą na rękę, która nie trzyma noża. Najlepiej chronią skórzane.
- Używaj okularów ochronnych zawsze, kiedy korzystasz np. z dłuta, szlifierki czy wiertarki. Opiłki mogą być bardzo niebezpieczne dla oczu!
- Podczas rzeźbienia w drewnie jesteś narażony na wdychanie niewielkich drobinek, dlatego chroń swoje drogi oddechowe za pomocą maski przeciwpyłowej.
Gdy znasz już główne wytyczne związane z bezpieczeństwem, możesz przejść do spraw bezpośrednio związanych ze snycerstwem. O najważniejszych kwestiach (również, a może przede wszystkim) dla początkujących piszemy w kolejnych częściach artykułu.
Jakie drewno do rzeźbienia wybrać?
Każdy gatunek drewna ma swoją specyfikę i przez to w bardzo nierównym stopniu nadaje się do określonego typu obróbki. Aby w ogóle poznać, jak rzeźbić w drewnie, zalecamy na początek wybrać najbardziej miękkie rodzaje. Najpopularniejsze z nich to sosna, lipa i brzoza. Nie wszystkie jednak są w takim samym stopniu „przyjazne” snycerzowi, dlatego kiedy stawiasz pierwsze kroki, unikaj drewna z wieloma słojami i sękami. Lepiej kupić materiał przeznaczony dla majsterkowiczów niż w tartaku. Na utrudnienia przyjdzie czas po zdobyciu większego doświadczenia. Wtedy będziesz mógł spróbować swoich sił w obróbce twardych i wytrzymalszych: dębu, grabu lub orzecha. Jeśli z kolei zajmujesz się w swoim warsztacie przede wszystkim cięciem drewna, przeczytaj nasz kolejny wpis na temat rodzajów pił tarczowych do drewna.
Narzędzia do rzeźbienia w drewnie
Podstawę w snycerstwie stanowią narzędzia ręczne, ale współcześnie bardzo często stosuje się również elektronarzędzia. W warsztacie głównym elementem wyposażenia są noże snycerskie. Sprzedaje się je zwykle w zestawach po kilka lub kilkanaście sztuk, a każde ostrze jest przeznaczone do nieco innego celu – mają różne kształty. Noże charakteryzują się dużą uniwersalnością, ponieważ służą zarówno na wstępnym etapie prac, jak i do wykańczania detali. Decydując się na dany komplet, warto zwrócić uwagę, do jakiego gatunku lub gatunków drewna przeznaczył go producent. Kolejne niezbędne narzędzie to siekiera rzeźbiarska potrzebna do zgrubnej obróbki. Służy do rąbania (cięcia w poprzek włókien) i ciosania (cięcia wzdłuż włókien drewna).
Zanim omówimy w osobnej części artykułu dłuta do rzeźbienia w drewnie, przedstawimy krótko pomocne elektronarzędzia. Należą do nich:
- Szlifierki taśmowe – działające na zasadzie szybkiego obracania taśmy. Dzięki elektrycznemu silnikowi rozpędzają pasek szlifujący do prędkości kilkuset obrotów na minutę, co zapewnia szybką i dokładną obróbkę skrawaniem. Wybrane modele za sprawą swojej konstrukcji są przeznaczone specjalnie do szlifowania elementów o okrągłym kształcie, czyli rur, złączeń pachwinowych, balustrad, poręczy itd. Aby użyć szlifierki taśmowej do drewna należy wybrać pas o odpowiedniej ziarnistości.
- Szlifierki oscylacyjne – posiadające stopę wykonującą ruch oscylacyjny (wahadłowy, w prawo i w lewo). Idealnie nadają się do obróbki niewielkich kawałków drewna. Prostokątna stopa ze względu na swój kształt zdaje egzamin podczas pracy z narożnikami.
Pamiętaj, że zanim użyjesz jakichkolwiek narzędzi, powinieneś starannie przemyśleć, co chcesz zrobić i wykonać rysunek. Służą do tego wspomniane na początku narzędzia traserskie, m.in. ołówek stolarski, rysik oraz cyrkiel.
Jakie dłuta do rzeźbienia w drewnie?
Dłuto to atrybut rzeźbiarza, także tego, który tworzy w drewnie. Narzędzia snycerskie pozwalają stworzyć dekoracje o niezwykłej precyzji w materiale o różnej specyfice. Najważniejsze z nich to dłuta stolarskie. Posiadają ostrza o wyprofilowanych kształtach (płaskie, skośne, przypominające literę U lub V), aby umożliwić wycinanie rozmaitych form. Zwykle produkuje się je ze wzmocnionej stali. Posiadają poręczne uchwyty, które dobrze leżą w dłoni.
Niezbędnym uzupełnieniem dłut są młotki i podbijaki. Zwykle produkuje się je z drewna, choć coraz większą popularność zyskują podbijaki z obuchem z brązu. Zaopatrując się w dłuta, musisz koniecznie kupić sprzęt do ich podbijania, który przydaje się na każdym etapie pracy.
Choć na początku przygody z rzeźbieniem w drewnie w zupełności wystarczy nóż, dłuto i oczywiście sam materiał, z czasem warto pomyśleć o rozbudowaniu warsztatu o kolejne elementy wyposażenia. Kiedy stwierdzisz, że masz smykałkę do snycerstwa, rozważ zakup następnych akcesoriów, m.in.:
- szczotek czyszczących,
- głowic do polerowania,
- pasty polerskiej,
- wierteł.
Wzory do rzeźbienia w drewnie
Wiedząc już, jakie dłuta do rzeźbienia w drewnie będą potrzebne w Twoim warsztacie i od czego w ogóle zacząć pracę, należy zastanowić się nad wymarzonymi wzorami. Na początek najlepsze będą najprostsze. Pozwolą nabrać nieco wprawy, a z drugiej strony nie zniechęcą zbyt dużym stopniem skomplikowania. Aby zacząć posługiwać się nożem snycerskim, można skorzystać z wydrukowanego gotowego wzoru przeniesionego np. na drewnianą deskę do krojenia. Dla początkujących idealnie sprawdzają się wzory geometryczne, na których nauczysz się wykrawania szczelin prostych i zachodzących pod kątem. Tzw. chip carving (tłumaczony jako wiórowanie) zajmuje się usuwaniem drobnych wiórów z płaskich powierzchni, dlatego tak często poleca się go osobom, które dopiero zaczynają swoją przygodę z rzeźbieniem w drewnie. Z czasem warto próbować tworzyć trudniejsze kompozycje, np. ażurowe, portrety przestrzenne czy dekoracyjne motywy roślinne.
Udostępnij